Adam Pietrasiewicz (Ministerstwo Cyfryzacji)

Pełne sprawdzenie dostępności cyfrowej jest nie lada wyzwaniem. Specjaliści, którzy to regularnie robią są zgodni, że fundamentem ich pracy powinien być WCAG, jednak gdy przychodzi co do czego, gdy trzeba bardziej szczegółowo określić co i w jaki sposób ma być badane, to trudno o zgodę. Istnieje szereg narzędzi, wiele sposobów weryfikacji zgodności z WCAG. Osoby nie mające w tej dziedzinie doświadczenia nie potrafią zazwyczaj podjąć decyzji co do tego jakie narzędzie czy sposób wybrać.

Trzeba podkreślić, że mówimy tutaj o dogłębnym badaniu, czyli takim, które ma nam dać wiarygodną odpowiedź na pytanie o faktyczny stan dostępności cyfrowej. To musi być badanie wykonane przez człowieka, najlepiej zaznajomionego z tematyką dostępności cyfrowej. Jest to działanie wymagające czasu i cierpliwości. Rzadko kiedy jest to zadanie, które można wykonać od ręki, bez przygotowania.

W Polsce nie ma żadnych oficjalnych, jednoznacznie określonych zasad badania dostępności cyfrowej treści w formie elektronicznej. Specjaliści, którzy zajmują się tą dziedziną robią to na bazie przyjętych przez siebie zasad, które zazwyczaj przedstawiają przedstawicielom podmiotów, dla których robią audyt. Ze względu na to, że kwestie techniczne dostępności cyfrowej są w Polsce wciąż stosunkowo słabo znane, trudno tak naprawdę mówić tu o uzgadnianiu tych zasad. Są one po prostu narzucane przez eksperta. Podobnie jest w większości państw UE.

Jak to zrobili we Francji?

Jednak Francja poszła w tej materii nieco inną drogą. We Francji na zamówienie władz publicznych została opracowana, w oparciu o wytyczne WCAG, bardzo szczegółowa lista kontrolna dostępności cyfrowej. Lista ta została przyjęta jako oficjalne narzędzie badania stron internetowych.

Każdy element tej listy, każde pytanie, które zawiera, było bardzo szczegółowo omawiane i dyskutowane przez francuskich specjalistów ds. dostępności cyfrowej. Analizowane były wszelkie możliwe szczególne przypadki (jak wiadomo diabeł tkwi w szczegółach) tak, aby powstałe narzędzie było jak najbardziej uniwersalne. Jednakże podstawowym celem utworzenia takiego rozwiązania było utworzenie narzędzia umożliwiającego sprawdzanie dostępności cyfrowej osobom, które nie mają dogłębnego wykształcenia w tej dziedzinie.

I w Luksemburgu

Gdy aplikacje mobilne zyskały sobie wielką popularność w latach 2010, konieczne było poszerzenie zarówno wytycznych WCAG jak i narzędzi kontrolnych o elementy związane z aplikacjami. Pojawiły się nowe kryteria sukcesu WCAG, a jednocześnie specjaliści przystąpili do prac nad odpowiednim systemem kontroli dostępności cyfrowej w kontekście smartfonów i tabletów.

Tym razem jednak byli to specjaliści z Luksemburga, którzy w oparciu o francuską listę kontrolną, przewidzianą przede wszystkim dla stron internetowych, utworzyli podobne narzędzie dla aplikacji mobilnych. Szczególnie istotną różnicą w stosunku do stron internetowych jest fakt, że aplikacje mobilne tworzone są w dwóch zupełnie odrębnych środowiskach – iOS oraz Android. Jest to o tyle istotne, że oferują użytkownikom czasami zupełnie inne możliwości czy ułatwienia.

W Polsce

Luksemburska lista kontrolna została opublikowana na całkowicie otwartej licencji, dzięki czemu specjaliści Ministerstwa Cyfryzacji mogli swobodnie z niej skorzystać i dostosować do swoich potrzeb. Lista została przetłumaczona na polski i zamieniona w zestaw następujących po sobie formularzy na (oczywiście dostępnej cyfrowo) stronie internetowej.

W ten sposób powstało dostępne dla każdego narzędzie służące do Analizy Dostępności Aplikacji Mobilnych – ADAM.

Jest to strona internetowa dzięki której można nie tylko przeprowadzić dogłębne sprawdzenie zgodności danej aplikacji mobilnej z wytycznymi WCAG ale również wygenerować raport z badania. Raport podsumowuje znalezione błędy i prezentuje ewentualne uwagi i komentarze osób, które prowadziły badanie. Wskazuje również dla każdego błędu przypisaną mu wagę tak, aby można było szybko wskazać błędy, które powinny być naprawione w pierwszej kolejności.

Co zawiera ADAM?

Różne aspekty dostępności cyfrowej podzielone są na kategorie, których jest razem 14. Są to:

• Elementy graficzne
• Kolory
• Multimedia
• Tabele
• Elementy interaktywne
• Elementy obowiązkowe
• Struktura informacji
• Prezentacja wizualna
• Formularze
• Nawigacja
• Możliwość obsługi
• Dokumentacja i wsparcie
• Narzędzia edycyjne
• Połączenia na żywo

Podział na takie kategorie jest logiczny i wygodny przede wszystkim dla osób, które nie zagłębiały się w strukturę WCAG, a to dla takich użytkowników przeznaczone jest przede wszystkim to narzędzie.

W ramach każdej kategorii przewidzianych jest szereg pytań, na które zawsze można odpowiedzieć TAK lub NIE. Struktura pytań została zaplanowana w taki sposób, by zawsze odpowiedź TAK oznaczała zgodność z WCAG czyli dostępność cyfrową badanego elementu, a odpowiedź NIE błąd dostępności cyfrowej. Oczywiście w niektórych przypadkach możliwa jest jeszcze odpowiedź NIE DOTYCZY.

Można też zignorować dane pytanie bez udzielania jakiejkolwiek odpowiedzi, co może mieć miejsce na przykład w sytuacji, gdy osoba przeprowadzająca badanie nie ma wystarczającej wiedzy lub z innych przyczyn nie ma możliwości udzielenia odpowiedzi.

Co ciekawe badanie można przeprowadzić zarówno w celu sprawdzenia zgodności aplikacji mobilnej z zaleceniami WCAG jak i bardziej szczegółowo, zgodnie z wymaganiami zawartymi w europejskiej normie EN 301 549. Sprawdzając zgodność z normą bada się dodatkowe aspekty aplikacji mobilnej, które nie są objęte zalecaniami WCAG.

Jak to działa?

Z narzędzia można korzystać na kilka sposobów.

Po pierwsze można z niego skorzystać bez konieczności prowadzenia badania. Można po prostu zapoznać się z pytaniami, na które trzeba będzie odpowiedzieć i testami, które trzeba będzie przeprowadzić. W ten sposób można bądź to przygotować się do badania, bądź też dowiedzieć się szczegółów na temat tego, w jaki sposób należy przeprowadzić badanie.

Ten sposób korzystania z ADAMa może być interesującym elementem nauki audytowania aplikacji mobilnych. Przy każdym pytaniu dołączone jest krótkie wyjaśnienie przedstawiające kontekst.

Po drugie można przeprowadzić „klasyczne” badanie zgodności z WCAG. Po przeprowadzeniu badania można mieć ogólną ale całkiem dobrą wizję stanu zgodności badanej aplikacji mobilnej z wymaganiami zawartymi w Ustawie o dostępności cyfrowej.

Po trzecie można przeprowadzić badanie uwzględniające wymagania zawarte w europejskiej normie EN 301 549. Konieczne będzie wówczas odpowiedzenie na szereg dodatkowych pytań wykraczających poza WCAG, ale dających poszerzoną wizję dostępności cyfrowej nie tylko samej aplikacji mobilnej, ale również towarzyszących jej dokumentów.

Ostatecznym efektem jest raport z badania, który podsumowuje całość wyników. Raport jest w formie strony internetowej z unikalnym adresem, który można przekazać na przykład swojemu przełożonemu lub współpracownikom.

O tworzeniu i sprawdzaniu aplikacji mobilnych dowiesz się znacznie więcej podczas szkolenia Wykorzystywanie standardu WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) przy tworzeniu i dostosowywaniu aplikacji mobilnych.